Terug naar Column index
Een jaar na Can Do behandeling: meer self-efficacy en kwaliteit van leven – minder angst en depressie
Zelfvertrouwen heeft een gunstige invloed op iemands prestaties. Dat geldt niet alleen voor topsporters - waar het ontbreken van vertrouwen in eigen kunnen het verschil kan maken tussen wel of geen medaille – maar ook in het dagelijks leven van ieder van ons. Je hoeft geen wetenschapper te zijn om dat te hebben opgemerkt of zelf ‘aan den lijve’ te hebben ondervonden. Het vertrouwen om bepaalde, specifieke taken te verrichten, zoals het leveren van een prestatie op school of in de sport, heet self-efficacy. Omdat dit begrip niet goed in een enkel Nederlands woord is te vatten, gebruik ik deze Engelse term.
Het is al langer bekend dat self-efficacy bij mensen met een chronische aandoening een gunstige invloed heeft op de kwaliteit van leven. Mensen met MS die over een hoge self-efficacy beschikken, hebben minder last van klachten en beperkingen. Daarentegen gaat lage self-efficacy juist gepaard met meer klachten en beperkingen. In feite is self-efficacy een individuele eigenschap als alle andere. En als alle andere eigenschappen is ook deze niet gelijkelijk verdeeld.
Het Can Do behandelprogramma, dat door het Nationaal MS Fonds is ontwikkeld, heeft als doel om bij mensen met MS de self-efficacy te verbeteren. Can Do is een 3-daagse actieve behandeling door een team van deskundigen, waarbij de nadruk ligt op het stellen van doelen, maken van keuzes en een actieve instelling. Bij de behandeling wordt ook de (zorg)partner betrokken. In 2014 hebben we aangetoond dat bij mensen met relapsing remitting MS (RRMS) 6 maanden na Can Do behandeling de self-efficacy en de kwaliteit van leven waren verbeterd; bij mensen met progressieve MS was dit niet het geval (Jongen et al. 2014). Omdat dit onderzoek geen controlegroep kende, kunnen andere, tijdelijke factoren deze gunstige veranderingen (mede) hebben veroorzaakt, zoals een placebo-effect. We waren daarom erg benieuwd of de verbeteringen ook na 12 maanden nog aanwezig waren. In een onderzoek met 60 deelnemers bleek dat self-efficacy en kwaliteit van leven in de RRMS groep even hoog waren als in de 6-maand studie; terwijl we in de progressieve groep ook nu geen verbetering konden vaststellen. Tot onze verrassing waren in de RRMS groep na 12 maanden ook angst en depressieve klachten verbeterd, terwijl moeheid vermoedelijk was afgenomen (Jongen et al. 2016).
Het lijkt er dus op dat de Can Do behandeling een langdurig gunstig effect heeft bij RRMS. Deze resultaten sterken ons in het eerder genomen besluit om een grootschalig onderzoek mét controlegroep te starten naar de effecten van Can Do na 6 maanden. Het protocol van dit Gecontroleerd Can Do onderzoek is gepubliceerd (Jongen et al. 2016). De laatste gegevens worden december 2016 verzameld. In januari 2017 hopen we dan overtuigend aan te tonen dat de Can Do behandeling tot een belangrijke toename van self-efficay en kwaliteit van leven bij RRMS leidt. De verwachtingen zijn hoog gespannen!
Jongen PJ, Ruimschotel R, Heerings M, Hussaarts A, Duyverman L, van der Zande A, Valkenburg-Vissers J, Wolper H†, van Droffelaar M, Lemmens W, Donders R, Visser LH. Improved self-efficacy in persons with relapsing remitting multiple sclerosis after an intensive social cognitive wellness program with participation of support partners: a 6-months observational study. Health Qual Life Outcomes. 2014 Mar 19;12:40. doi: 10.1186/1477-7525-12-40.
Jongen PJ, Heerings M, Ruimschotel R, Hussaarts A, Duyverman L, van der Zande A, Valkenburg-Vissers J, van Droffelaar M, Lemmens W, Donders R, Visser LH. Intensive social cognitive treatment (can do treatment) with participation of support partners in persons with relapsing remitting multiple sclerosis: observation of improved self-efficacy, quality of life, anxiety and depression 1 year later. BMC Res Notes. 2016 Jul 29;9:375. doi: 10.1186/s13104-016-2173-5.
Jongen PJ, Heerings M, Ruimschotel R, Hussaarts A, Evers S, Duyverman L, Valkenburg-Vissers J, Cornelissen J, Bos M, van Droffelaar M, Lemmens WA, Donders R, van der Zande A, Visser LH. An intensive social cognitive program (can do treatment) in people with relapsing remitting multiple sclerosis and low disability: a randomized controlled trial protocol. BMC Neurol. 2016 May 28;16:81. doi: 10.1186/s12883-016-0593-4